KHAJURAHO – MỘT NGÔI ĐỀN ĐỘC ĐÁO TRONG VĂN HOÁ ẤN ĐỘ

KHAJURAHO – MỘT NGÔI ĐỀN ĐỘC ĐÁO

TRONG VĂN HOÁ ẤN ĐỘ

Vanhoahoc.edu.vn Khajuraho là một thị xã ở quận Chhatarpur thuộc bang Madhya Pradesh, Ấn Độ. Song trong các ngôn ngữ thế giới, nó được biết đến như tên của một ngôi đền tình dục nổi tiếng. Thực ra đó là cả một quần thể các ngôi đền. Vanhoahoc.edu.vn giới thiệu với bạn đọc những thông tin đa dạng về di sản văn hoá này, bao gồm trích đoạn một bài viết của nhà văn Hồ Anh Thái, một người say mê nghiên cứu văn hoá Ấn Độ, một số tấm ảnh và video-clip.

  

Trong đời sống dân dã, người Ấn thích tán chuyện tình dục. Họ chỉ có giai đoạn thứ hai của cuộc đời cho chuyện chăn gối và họ đã sống hết mình. Có người trí thức Ấn Ðộ đã kêu lên: "Trời ơi, người Ấn ăn quá nhiều hành, thức ăn nhiều gia vị kích thích, uống quá nhiều sữa trâu và sữa dê. Giở sách ra thì gặp Kama Sutra, đến đền chùa thì gặp linga của thần Shiva". Linga là tượng dương vật của thần Hủy Diệt và Tái Tạo Shiva, đây là biểu tượng tái tạo, cho nên những người đàn bà không con thường tới đền chạm tay vào linga mà cầu tự. Có thể thường xuyên gặp linga trong các đền thờ Hindu, nhỏ to các cỡ. Những đền thờ tạc trong hang đá ở miền Nam Ấn có những tượng linga bằng đá cao hàng mét, đường kính dăm ba người ôm. Còn ở miền Bắc Ấn quanh năm tuyết phủ, ngôi đền nọ có cả một tượng linga bằng băng, cao tới gần chục mét.

Nhưng trong đền thờ Hindu không chỉ có tượng dương vật của thần Shiva. Rất nhiều đền đài còn tạc hẳn tượng mô tả sinh hoạt tình dục. Lừng danh nhất trên thế giới là khu đền Khajuraho, từng bị chìm lấp nhiều thế kỷ trong rừng sâu, tưởng đã hoàn toàn bị bỏ quên.
Tôi đến Khajuraho tháng 11-1992. Phải đi tàu hỏa hơn 400 km từ thủ đô đến Jhansi, từ Jhansi phải đi thêm 180 km nữa, nhưng chiều tối rồi mà không có xe đi thẳng tới nơi, đành phải đi xe buýt tới Chatripur, rồi chung với năm cô người Pháp gặp ở bến xe thuê một chiếc xe jeep đi nốt 50 km còn lại. Trong đêm tối, năm cô gái người miền nam nước Pháp hát những bài dân ca về những cánh đồng nho trên con đường gập ghềnh Ấn Ðộ. Mười giờ đêm, chúng tôi được đổ vào một khách sạn nhỏ ở Khajuraho, đêm tối rồi mà nhìn ra thấy mấy chục ngôi đền chi chít những pho tượng phồn thực vẫn lấp lánh ánh đèn vây bọc xung quanh.

Lịch sử nhiều khi vẫn lãng quên như thế. Quần thể 85 ngôi đền tuyệt tác ở Khajuraho, miền trung Ấn Ðộ, bị bỏ quên những tám thế kỷ. Mãi đến năm 1839, viên tiểu đội trưởng công binh Hoàng gia bang Bengal, thuộc chính quyền thực dân Anh, ông này tên là T.S. Burt, mới tình cờ phát hiện ra một quần thể đền đài giữa rừng sâu. Về sau, trong cuốn Ghi chép về quần thể kiến trúc châu Á, ông ta viết: “Trong đám đổ nát ở Khajuraho tôi phát hiện ra bảy ngôi đền đồ sộ theo phong cách Hindu giáo. Về mặt nghệ thuật, đây là những tác phẩm điêu khắc tinh vi bậc nhất. Nhưng các nghệ sĩ có lúc đã đi quá xa, có một số pho tượng khá là khiếm nhã”.
Nghe nói là các quý bà quý cô người Anh khi ấy xuyên rừng tới xem đã phải lấy tay che mặt và thốt lên những câu đại loại "eo ơi, khiếp!" Không chỉ riêng trong chuyện này, người Ấn Ðộ vốn đã cho là người Anh đạo đức giả. Nhưng thời thế đã khác, năm cô gái châu Âu đi cùng chẳng thấy cô nào che mặt, cũng chẳng eo ơi, họ cười nói chỉ trỏ một cách thật tự tin.

Trên thực tế phương Ðông thường miêu tả lịch sử dân tộc mình qua các truyền thuyết, các huyền thoại từ thủa hồng hoang, hoặc thể hiện câu chuyện dưới dạng tranh tường trong đền chùa, trong điêu khắc gỗ hoặc điêu khắc đá. Ðây cũng là một khả năng nghệ thuật kỳ diệu của người Ấn Ðộ. Hồi đó, cũng như nhiều người phương Tây khác, T.S. Burt đã không hiểu được như vậy. Những bức chạm khắc ông ta phát hiện được là một phần của thiên sử thi trên đá, do những ông vua triều Chandella ở miền Trung Ấn cho xây dựng vào khoảng thế kỷ X và XI. Trong khoảng 100 năm, những người sùng đạo Hindu đã dựng lên cả thảy 85 ngôi đền mang tên thần Sáng Tạo và các vị thần Hindu giáo.

Kiến trúc đền đài thời cổ Ấn Ðộ là một cống hiến to lớn cho kho tàng văn hóa nhân loại. Cho đến ngày nay người ta vẫn chưa hết kinh ngạc về sự khéo léo, tinh tế của những bàn tay thợ tài hoa cách đây 10 thế kỷ. Có cảm tưởng đá cẩm thạch trong tay nghệ nhân thời xưa cũng dễ sai khiến như chất dẻo hay đất sét trong tay người thời nay. Những nhóm tượng có tính sắc dục đã làm Burt bất bình cách đây hơn 100 năm giờ đây lại vẫn làm giật mình biết bao du khách.

Ðược xây dựng dần dần trong hai thế kỷ X và XI, ở Khajuraho hiện tại chỉ còn 22 đền trong tổng số 85 ngôi đền. Khắp bề mặt các ngôi đền, từ những bậc đá lên tới tận đỉnh tháp, là những bức tượng bằng đá diễn tả cảnh sinh hoạt mọi mặt của người Ấn Ðộ. Từ cảnh ăn chơi xa hoa của vua chúa trong hoàng cung cho đến cảnh lao động, học hành tu tập, thuần hóa thú dữ... Những hình chạm trổ trên đá về vũ nữ apsara trên thiên đình hay hình những thiếu nữ đồng trinh tuyệt đẹp xuất hiện trên đỉnh cột của các đền đài. Ðặc biệt, xen kẽ giữa các nữ thần là những nhóm tượng cặp trai gái, hoặc từng nhóm trai gái, đang giao hoan. Những người ở gần đó kẻ thì tinh ngịch rình xem, kẻ thì ngượng ngùng, nụ cười thấp thoáng đằng sau những bàn tay che mặt. Nhưng người nghệ nhân điêu khắc cũng tinh quái, họ đã để cho cô gái che mặt nọ vẫn hé mắt nhìn giữa những ngón tay che.

Khi làm phép so sánh giữa những pho tượng được tạc ở thế kỷ X với tượng tạc vào thế kỷ XI , người ta dễ dàng nhận thấy hình thể những đôi trai gái thế kỷ XI đã thanh tú hơn, cặp chân dài hơn. Chi tiết này một mặt phản ảnh sự tiến hóa của cơ thể con người sau một thế kỷ, mặt khác cũng nói rõ rằng sau một thế kỷ, quan niệm về vẻ đẹp của người Ấn Ðộ cổ cũng thay đổi.

Những cảnh sinh hoạt tình dục chiếm nhiều nhất về số lượng, có nơi được sắp xếp theo trình tự như kiểu sách giáo khoa. Rồi hàng loạt cảnh sinh hoạt của hai người nam nữ, của những nhóm người, những người đồng giới, người và thú. Có cả.

Video: Một chuyến du lịch tới Khajuraho

Ðiều đó không có gì lạ khi mà trong các đền thờ của đạo Hindu người ta đều thờ tượng dương vật của thần Siva, biểu tượng của sự sáng tạo ra thế giới. Thời điểm hoạt động nhục dục giữa hai người yêu nhau được coi là sự hòa hợp và thống nhất hoàn toàn giữa linh hồn với sự thánh thiện. Có một giáo phái Hindu thờ cúng biểu tượng hòa hợp thể xác này, coi lạc thú nhục dục và tu luyện yoga là hai con đường cùng dẫn tới sự giải thoát khỏi kiếp luân hồi.
Nhưng cũng có người lại cho rằng quanh đền được trang trí bằng nhiều nhóm tượng nam nữ giao hoan như vậy để tránh cho đền bị sét đánh. Bởi lẽ Ngọc Hoàng Indra nổi tiếng phong tình, Ngọc Hoàng không bao giờ đặt lưỡi tầm sét xuống những ngôi đền như thế.

Có ý kiến lại nói đây là một cách làm trong sạch linh hồn cho những kẻ mộ đạo, một cách thử thách những người tới đền để cúng tế, khiến họ phải kiềm chế được bản thân và bỏ lại bên ngoài tất cả những ham muốn trần tục trước khi bước vào chính điện. Phía ngoài ngôi đền có pho tượng một người đang thuần hóa một con vật nửa sư tử nửa hổ báo lớn hơn mình gấp bội, cảnh này được coi như cuộc chiến đấu chống lại con thú nhục dục trong chính con người.

Video: Các ngôi đền Khajuraho – di sản văn hóa thế giới

Khắp thị trấn Khajuraho bán đầy đồ lưu niệm phiên bản pho tượng phồn thực các cỡ, nhỏ nằm trong lòng bàn tay cho đến cao chừng một mét. Các loại bưu ảnh, đồ họa, đồ chơi... cùng đề tài. Trẻ em bán rong dí vào mặt du khách những cái kéo nhấp ra nhấp vào, hình một cặp nam nữ đang giao hoan, ở nơi khác có thể bị coi là vượt quá tính chất cho phép của văn hóa phẩm. Nhưng trong khung cảnh Khajuraho, lại trên đất Ấn Ðộ, tất cả chỉ là chuyện thường ngày.

Video: Erotic Khajuraho

Video: Đền Khajuraho ở Trung Ần

Video: Đền Khajuraho – những bài học tình dục của Ấn Độ